Kiedy Berek Langer walczył za cesarza, w domu przy ulicy Krakowskiej w Chrzanowie czekała na niego rodzina. Martwiła się o męża żona Pessel i brat Jakub Samuel Langer. Ich korespondencja w 1916 roku krążyła między Kraśnikiem a Chrzanowem. Berek był żołnierzem 18. batalionu strzeleckiego cesarsko-królewskiej armii. Cesarz Franciszek Józef posłał go na front, aby bronił Galicji przed Rosjanami.
Wojenna korespondencja Bereka Langera
Wiesz coś więcej na ten temat?
Napisz do nas
Kiedy Berek Langer walczył za cesarza, w domu przy ulicy Krakowskiej w Chrzanowie czekała na niego rodzina. Martwiła się o męża żona Pessel i brat Jakub Samuel Langer. Ich korespondencja w 1916 roku krążyła między Kraśnikiem a Chrzanowem. Berek był żołnierzem 18. batalionu strzeleckiego cesarsko-królewskiej armii. Cesarz Franciszek Józef posłał go na front, aby bronił Galicji przed Rosjanami.
Kartki poczty polowej, które słali do siebie Berek i Pessel nie mogły zawierać zbyt wielu słów, więc małżonkowie przekazywali sobie tylko najważniejsze informacje. Pisali, że wszystko w porządku i że są zdrowi. Nawet tych parę słów kontrolowała cenzura wojskowa z Oświęcimia, która na kartkach zostawiała swoje pieczątki. Pewnie dla zachowania choć odrobiny intymności w korespondencji małżonkowie posługiwali się zwrotami trudnymi do przetłumaczenia dla obcych, ale dla nich zrozumiałymi.
Pessel do Berka, 16 lipca 1916 Kochany mężu. Twój list otrzymaliśmy. U nas wszystko w porządku. Otrzymaliśmy list od Jankiela. Jest w szpitalu. Czuje się lepiej. (...) Pozdrawiam Cię serdecznie. Pessel Pessel do Berka, 28 sierpnia 1916 Drogi mężu. Twoją widokówkę otrzymałam. Jankiel jest jeszcze tutaj. Jeśli będziesz gdzie indziej napisz nam gdzie. W domu jest dzięki Bogu wszystko w porządku. Schnelke (?) jest na ośmiodniowym urlopie. Chciałeś, aby coś więcej napisać o Jankielu. Nie mogę ci wszystkiego napisać. Jak wrócisz to ci wszystko opowiem. Czy mam ci wysłać trochę pieniędzy? Pozdrawiam Cię serdecznie i całuję. Pessel
Pessel do Berka, 21 sierpnia 1916 Drogi mężu. Dziwię się dlaczego nie dostajesz moich listów Piszę przecież codziennie. Pewnie są przetrzymywane. My od ciebie kartkę dostaliśmy. O nic się nie musisz martwić, u nas wszystko w najlepszym porządku. Dziś w nocy byli tutaj Symche i Rywkele.
Były jednak kartki, w których Langerowie nie próbowali igrać z cierpliwością cenzorów tylko pisali prosto i jasno.
Pessel do Berka, 21 sierpnia 1916 (była to druga kartka wysłana tego samego dnia) Muszę przekazać ci smutną wiadomość. Nadeszła depesza z Jerozolimy, że Twoja mama umarła. Depesza szła 30 dni . Kochany mężu nie martw się bardzo przecież nie była już młoda. (...)
W tej pocztówce jest też informacja, że Jakub z poprzednich listów i Jankiel to ta sama osoba, czyli Jakub Lieberfreund, który został ranny i znalazł się w szpitalu polowym. Mieszkający w Chrzanowie brat Berka Langera pisał rzadko. Jeśli więc już zdecydował się sięgnąć po pióro, to zapewne korespondencja dotyczyła ważnych rzeczy.
Jakub Samuel Langer do Berka, 5 września 1916 Kochany bracie Berku Twój list otrzymałem. Sprawę na której ci zależało dokładnie załatwiłem. Pozdrawiam Cię Twój brat Jakub Samuel
Co Jakub Samuel załatwił, nie wiadomo…
Pessel do Berka 6 września 1916 Kochany mężu. U nas wszystko dobrze i mamy nadzieję, że u ciebie też wszystko jest w porządku. Chaskele zaczęła chodzić do szkoły. Napisz mi ile osób jest u nas zameldowanych. Czy Berioch Rainer też jest zameldowany? Po za tym nic ciekawego do napisania. Serdecznie Cię pozdrawiamy a specjalnie pozdrawia cię Jankiel. Do rychłego zobaczenia. Pessel
17 września 1916 do Berka Langera został wysłany bardzo ważny list:
Jakub do Berka. Kochany tato. Donoszę Ci że jestem zdrowy. Byłem w niewoli. Nie wiem kiedy będę mógł przyjechać do domu na urlop. Pozdrawiam cię serdecznie. Jakub
Od jesieni 1916 roku małżonkowie korespondowali rzadziej albo kartki się nie zachowały. Berek Langer służył w wojsku przynajmniej do 1917 roku a jego dalsze losy nie są znane.
(l)
Korespondencję z języka niemieckiego tłumaczył Zbigniew Koturbasz
Przełom nr 38 (1160) 24.9.2014